Ekonomilerin sağlıklı işleyişinde sadece üretim, tüketim ya da finansal göstergeler değil; aynı zamanda toplumun bütün kesimlerinin bir araya gelerek oluşturduğu uzlaşma kültürü de kritik bir öneme sahiptir. Bu bağlamda, “toplumsal mutabakat” kavramı, ekonomik kararların ve politikaların geniş bir toplumsal zemin üzerinde kabul görmesini ifade eder. Başka bir deyişle, ekonomide atılan adımların sadece hükümetlerin değil; işverenlerin, sendikaların, sivil toplumun, akademinin ve vatandaşların ortak paydada buluştuğu bir zeminde şekillenmesi anlamına gelir.

Günümüzün küresel ölçekte karmaşıklaşan ekonomik yapısı, krizlere karşı dayanıklılık ve istikrar arayışını daha da öne çıkarıyor. Bu noktada, toplumsal mutabakat, yalnızca ekonomik kararların meşruiyetini artırmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal barışı ve güveni de besler. Özellikle gelir dağılımı, vergi politikaları, ücretlerin belirlenmesi ve sosyal güvenlik düzenlemeleri gibi toplumu doğrudan etkileyen alanlarda mutabakatın varlığı, ekonomik başarıyı destekleyen görünmez bir güç haline gelir.

Toplumsal Mutabakatın Ekonomideki Önemi

Ekonomi yalnızca rakamlardan ibaret değildir; arkasında insanların beklentileri, kaygıları ve talepleri vardır. Eğer ekonomik politikalar toplumun geniş kesimlerince desteklenmiyorsa, bu politikaların uygulanabilirliği de sınırlı kalır. Örneğin, sıkı mali disiplin dönemlerinde toplumun fedakârlık yapması beklenirken, bunun karşılığında uzun vadeli refahın sağlanacağına dair güven verilmelidir. İşte bu güven, toplumsal mutabakat sayesinde inşa edilir.

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, farklı sosyal sınıflar arasındaki çıkar çatışmaları daha belirgin olabilir. İşçi ücretleri, işveren maliyetleri, devletin vergi politikaları ve yatırımcıların beklentileri çoğu zaman aynı doğrultuda ilerlemez. Burada önemli olan, “kazan-kazan” anlayışını ön plana çıkaran bir ortak akıl üretmektir. Mutabakat kültürü, tarafların birbirine taviz vermesi değil, sürdürülebilir bir büyüme ve adil bir paylaşım için ortak noktada buluşmasıdır.

Tarihten ve Dünyadan Örnekler

Toplumsal mutabakatın ekonomik başarılara etkisi, tarihte birçok örnekte karşımıza çıkmaktadır. İkinci Dünya Savaşı sonrası Avrupa’da sosyal devletin inşası, farklı sınıflar arasındaki büyük uzlaşının ürünüdür. İşçi hareketleri, işverenler ve devlet arasında kurulan diyalog, refah devletinin temel taşlarını oluşturmuş, uzun süreli ekonomik büyümeye zemin hazırlamıştır.

Benzer şekilde, İskandinav ülkeleri de ekonomilerini “sosyal diyalog” üzerine kurarak hem yüksek yaşam standartlarını hem de güçlü rekabetçi sanayiyi aynı anda geliştirebilmiştir. Bu ülkelerde sendikalar, işveren örgütleri ve devlet arasındaki üçlü mekanizmalar, toplumsal mutabakatın kurumsallaşmış bir biçimini sunmaktadır.

Türkiye açısından bakıldığında, 1980 sonrası dönemde uygulanan ekonomik liberalizasyon politikaları, toplumsal mutabakatın sınırlı olduğu bir süreçti. Özellikle gelir dağılımı dengesizlikleri ve enflasyonist baskılar, toplumda belli kesimlerin politikaları desteklememesine neden oldu. Ancak 2000’li yıllarda gerçekleştirilen yapısal reformların görece başarısında, geniş toplumsal kesimlerin reform sürecine ikna edilmesinin payı büyüktü.

Günümüzde Mutabakatın Gerekliliği

Küresel ölçekte artan belirsizlikler – iklim krizi, enerji arz güvenliği, dijitalleşme, pandemiler ve jeopolitik riskler – ekonomide daha dayanıklı bir yapıya ihtiyaç doğuruyor. Bu dayanıklılık, yalnızca makroekonomik göstergelerin gücüyle değil, aynı zamanda toplumun bir arada hareket etme kapasitesiyle sağlanabilir.

Türkiye’de özellikle enflasyon, işsizlik, gelir dağılımındaki adaletsizlik ve genç işsizliği gibi sorunlar, farklı kesimlerin beklentilerini ortaklaştırmayı zorlaştırıyor. Ancak burada mutabakatın gerekliliği daha da artıyor. Çünkü toplumun her kesiminin güven duyduğu bir ekonomik yönelim, yatırımcı için istikrar, işçi için adil ücret, işveren için öngörülebilir maliyet, devlet içinse kalıcı bir vergi tabanı anlamına gelir.

Mutabakatın Zorlukları ve Yol Haritası

Elbette toplumsal mutabakat kolay inşa edilen bir süreç değildir. Öncelikle güçlü bir diyalog mekanizmasının varlığı gerekir. Devletin şeffaf politikalar yürütmesi, iş dünyasının sadece kârı değil, toplumsal faydayı da gözetmesi, sendikaların yapıcı bir rol üstlenmesi ve akademinin katkı sağlaması gerekir.

Türkiye’de bu alanlarda eksiklikler bulunsa da özellikle ekonomik kriz dönemlerinde ortak akıl ihtiyacı kendini daha çok hissettirir. Krizler, tarafları masaya oturmaya zorlayan süreçler olabilir. Buradan çıkış, ortak bir gelecek vizyonunda birleşmekle mümkün olur.

Mutabakatın sürdürülebilir olması için, kısa vadeli kazanımlardan ziyade uzun vadeli refahın öncelenmesi gerekir. Eğitim, teknoloji yatırımları, bölgesel kalkınma ve sosyal adalet gibi başlıklarda uzlaşının sağlanması, sadece bugünün değil gelecek nesillerin de refahını güvence altına alır.

Sonuç

Ekonomide toplumsal mutabakat, sadece teknik bir kavram değil, aynı zamanda bir zihniyet meselesidir. Güven, şeffaflık ve ortak çıkar anlayışı üzerine inşa edilen mutabakat, toplumun farklı kesimlerini birbirine yaklaştırır ve ekonominin kırılganlığını azaltır. Türkiye’nin ekonomik geleceği açısından da böylesi bir kültürün inşa edilmesi, uzun vadeli istikrarın anahtarı olacaktır.

Ekonomiyi yalnızca sayılarla değil, aynı zamanda toplumun uzlaşı kültürüyle okumak gerekir. Çünkü ekonomik başarı, ancak geniş toplumsal kesimlerin desteğiyle kalıcı hale gelir. İşte tam da bu nedenle, toplumsal mutabakat, bugünün değil yarının da en güçlü sermayesidir.