Zafer ÖZCİVAN
Son yıllarda dünya ekonomisi, pandemi, jeopolitik gerilimler, enerji krizleri ve tedarik zinciri aksaklıkları gibi çok boyutlu şoklarla sarsıldı. Bu süreç, küresel ekonominin birbirine ne denli bağımlı hale geldiğini gösterirken, aynı zamanda ülkelerin stratejik alanlarda kendi üretim gücünü artırmasının ne kadar hayati olduğunu da ortaya koydu. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için yerli üretim kapasitesinin artırılması, yalnızca ekonomik büyümenin bir unsuru değil; aynı zamanda ulusal güvenliğin, istihdamın ve rekabet gücünün teminatı haline gelmiştir.
Yerli üretimin güçlendirilmesi; ithalat bağımlılığını azaltmak, dış ticaret açığını daraltmak, döviz rezervlerini korumak ve teknolojik ilerlemeyi desteklemek anlamına gelir. Ancak bu hedefe ulaşmak salt sanayi yatırımlarını artırmakla değil, aynı zamanda verimlilik, yenilikçilik ve ölçek ekonomisi temelli bir üretim anlayışını yerleştirmekle mümkündür.
I. Stratejik Alanlarda Yerli Üretim: Bağımsızlığın Temeli
Küresel ekonomideki kırılganlıklar, enerji, savunma, tarım, ilaç, gıda ve dijital teknolojiler gibi sektörlerde yerli üretimin önemini yeniden gündeme taşıdı. Türkiye açısından bu alanlarda üretim kapasitesinin artırılması, yalnızca ekonomik değil, jeostratejik bir zorunluluk halini almıştır.
Örneğin, savunma sanayisinde yerli üretim oranının son yıllarda %20’lerden %80’lere yaklaşması hem ekonomik hem de stratejik bağımsızlık açısından önemli bir kazanımdır. Benzer şekilde, enerji ekipmanlarında, batarya teknolojilerinde, tarım makinelerinde ve ilaç üretiminde yerli üretimin artırılması, dışa bağımlılığı azaltarak kriz dönemlerinde ülkenin daha dirençli kalmasını sağlayacaktır.
Ancak bu süreç yalnızca “üretiyoruz” demekle bitmez. Yerli üretimin kalitesi, rekabet gücü ve sürdürülebilirliği, bu politikaların başarısını belirleyecek temel kriterlerdir. Bu nedenle, sadece montaj veya düşük teknolojiye dayalı üretim değil, yüksek katma değerli ve yenilikçi üretim modellerinin geliştirilmesi gerekmektedir.
II. Sanayide Dönüşüm: Teknoloji, Verimlilik ve İnsan Gücü
Yerli üretim kapasitesini artırmanın temel yolu, üretim yapısının teknolojiyle uyumlu hale getirilmesinden geçer. Dijitalleşme, yapay zekâ, otomasyon ve veri analitiği gibi teknolojiler, üretim süreçlerinde verimliliği artırırken maliyetleri azaltmakta, aynı zamanda ürün kalitesini yükseltmektedir.
Türkiye’nin sanayi altyapısı son yıllarda bu dönüşüm sürecine hızla adapte olmaya çalışıyor. “Milli Teknoloji Hamlesi”, “Yeşil Mutabakat Eylem Planı” ve “Organize Sanayi Bölgeleri Dönüşüm Programı” gibi politikalar, üretim altyapısının güçlendirilmesini hedefliyor. Ancak bu süreçte dikkat edilmesi gereken bir nokta, teknolojik dönüşümün sadece makine parkını yenilemekle değil, insan kaynağını da nitelikli hale getirmekle mümkün olduğudur.
Üretim kapasitesinin sürdürülebilir şekilde artırılabilmesi için mesleki eğitim sisteminin güçlendirilmesi, mühendislik ve teknik eğitimlerin sanayi ile entegre hale getirilmesi, gençlerin üretim sektörüne ilgisinin artırılması gerekmektedir. Nitelikli işgücü olmadan yapılan yatırımlar, uzun vadede verimliliği düşük bir üretim yapısına dönüşebilir. Bu nedenle, yerli üretim stratejisi, sadece makine ve fabrika yatırımlarını değil; aynı zamanda insan odaklı bir üretim kültürünü de içermelidir.
III. Finansman ve Ar-GE Ekosistemi: Üretimin İtici Gücü
Yerli üretim kapasitesinin artırılması, sağlam bir finansman ve Ar-GE ekosistemi ile desteklenmelidir. KOBİ’lerin, sanayi firmalarının ve girişimlerin üretim yatırımlarına erişimi, Türkiye ekonomisinin büyüme hızını doğrudan belirlemektedir. Bu noktada, kalkınma bankacılığı ve yatırım destek mekanizmaları, yerli üretim projelerinin temel dayanaklarından biri olmalıdır.
Kredi Garanti Fonu (KGF) teminatlı krediler, yatırım teşvik belgeleri, bölgesel destekler ve ihracat kredileri; üretim sektörünü canlandıran enstrümanlardır. Ancak bu finansman modellerinin sadece sermaye girişi sağlaması değil, aynı zamanda verimlilik artışı ve teknoloji kazanımı sağlaması beklenmektedir.
Öte yandan, Ar-GE yatırımlarının milli gelir içindeki payı hâlâ gelişmiş ülkelerin gerisindedir. Yerli üretim kapasitesinin kalıcı biçimde artırılabilmesi için üniversite-sanayi iş birliğinin kurumsallaşması, kamu alımlarında yerli ürünlere öncelik verilmesi, teknoloji geliştirme bölgelerinin desteklenmesi gereklidir. Ar-GE merkezlerinin yalnızca ürün kopyalayan değil, yenilik üreten ve dünya pazarlarında marka değeri yaratan yapılar haline gelmesi, Türkiye’nin üretim gücünü bir üst seviyeye taşıyacaktır.
IV. Yeşil ve Dijital Üretim: Yeni Dönemin Rekabet Alanı
Artan çevresel kaygılar ve Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi yeni regülasyonlar, üretim sektörünü “yeşil dönüşüme zorluyor. Yerli üretimin geleceği, çevreyle dost, enerji verimli ve döngüsel ekonomi ilkeleriyle uyumlu hale gelmek zorundadır.
Bu noktada, enerji verimliliği yatırımları, yenilenebilir enerji kullanımı ve karbonsuz üretim teknolojileri hem uluslararası rekabet gücünü artıracak hem de Türkiye’nin dış ticaret politikalarıyla uyumlu hale gelecektir. Dijital üretim altyapısı (endüstri 4.0), tedarik zincirlerinin dijital takibi, yapay zekâ destekli üretim planlaması gibi yenilikler, yerli üretimi küresel standartlara yaklaştıran unsurlar olacaktır.
Türkiye’nin bu dönüşümü başarıyla gerçekleştirmesi hem Avrupa pazarlarına erişimini kolaylaştıracak hem de üretim maliyetlerini düşürerek ihracat gücünü artıracaktır. Kısacası, yerli üretim sadece “yerli malı” anlamına değil, “yüksek nitelikli, sürdürülebilir ve rekabetçi üretim” anlamına gelmelidir.
Sonuç: Dayanıklı Ekonomi İçin Yerli Güç
Yerli üretim kapasitesinin artırılması, Türkiye’nin ekonomik geleceğini şekillendirecek en stratejik hamlelerden biridir. Bu süreç, yalnızca üretim tesislerinin çoğalması değil; aynı zamanda bilginin, teknolojinin ve emeğin daha verimli kullanıldığı bir ekonomik yapının inşası anlamına gelir.
Devletin doğru teşvik politikaları, özel sektörün yatırım cesareti ve toplumun üretim kültürüne olan inancı birleştiğinde, Türkiye kendi kaynaklarını en etkin biçimde kullanarak dışa bağımlılığını azaltan, ihracat gücünü artıran ve sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen bir ekonomik modele ulaşabilir.
Sonuçta, yerli üretim kapasitesi yalnızca ekonomik bir tercih değil, gelecek kuşakların refahını güvence altına alacak stratejik bir vizyonun temel taşıdır.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
