Zafer ÖZCİVAN
Dijital çağın belirleyici unsurlarından biri, klasik üretim faktörlerini yeniden tanımlayan bir kavram: dijital sermaye. Bugün bir ülkenin ya da şirketin zenginliği artık yalnızca fiziksel varlıklarıyla, doğal kaynaklarıyla ya da finansal büyüklüğüyle ölçülmüyor. Asıl fark yaratan unsur, dijital bilgiye sahip olma, onu işleyebilme ve dönüştürebilme kapasitesi. Başka bir ifadeyle, dijital sermaye; üretim, yönetim, eğitim ve toplumsal etkileşim biçimlerinin merkezine yerleşmiş durumda.
Dijital Sermaye Nedir?
Dijital sermaye, bireylerin ve kurumların dijital teknolojileri etkin biçimde kullanabilme, dijital bilgiye erişim ve onu yaratıcı biçimde değerlendirme becerilerini ifade eder. Bu kavram yalnızca teknik bilgiyle sınırlı değildir; aynı zamanda dijital ağlara erişim, veri okuryazarlığı, siber güvenlik farkındalığı, yazılım geliştirme kapasitesi ve dijital kültürle uyum gibi unsurları da içerir.
Bir ülkenin dijital sermayesi, tıpkı fiziksel sermaye gibi birikimle artar; eğitim, Ar-GE yatırımları, dijital altyapı ve teknolojiye erişim imkanlarıyla güçlenir. Ancak fark şu ki dijital sermaye, yalnızca maddi birikimle değil, aynı zamanda insan sermayesinin dijitalleşmeyle bütünleşmesiyle oluşur.
Yeni Ekonominin Temel Değeri: Veri ve Bilgi
Sanayi devriminde kömür ve çelik ne kadar önemliyse, dijital ekonomide veri o kadar değerlidir. Dijital sermayenin en önemli unsuru, bilgiyi yalnızca toplamak değil, onu analiz ederek stratejik değere dönüştürmektir. Bu dönüşüm süreci, şirketler için rekabet avantajı, devletler içinse yönetim gücü anlamına gelir.
Günümüzde Google, Amazon, Microsoft veya Tencent gibi devlerin piyasa değerlerinin büyük kısmı fiziksel varlıklarından değil, dijital varlıklarından kaynaklanıyor. Algoritmalar, kullanıcı verileri, yapay zekâ modelleri ve dijital platform ağları, bu şirketlerin görünmeyen ama asıl zenginlik kaynağını oluşturuyor.
Türkiye açısından bakıldığında da dijital sermayenin önemi giderek artıyor. E-ticaret, dijital bankacılık, yapay zekâ girişimleri ve kamu kurumlarının dijitalleşme adımları; ülkenin üretim kapasitesini, verimliliğini ve uluslararası rekabet gücünü doğrudan etkiliyor.
Eğitim ve Dijital Okuryazarlık: Sermayenin Temeli
Bir toplumun dijital sermayesini artırmanın en etkili yolu, eğitim politikalarından geçiyor. Dijital beceriler, yalnızca bilgisayar kullanmakla sınırlı değildir; aynı zamanda eleştirel düşünme, problem çözme ve teknolojik yeniliklere uyum sağlama kapasitesini içerir.
Bugünün öğrencileri, yarının dijital ekonomisinde hem üretici hem de tüketici olacak. Bu nedenle dijital okuryazarlık, klasik müfredatın ötesine geçerek yaratıcı düşünmeyi, veri analizini, etik kullanım bilincini ve dijital haklar farkındalığını kapsamalıdır. Dijital sermayesi yüksek toplumlar, teknolojiyi yalnızca kullanan değil, onu yeniden üreten toplumlardır.
Kurumsal Düzeyde Dijital Sermaye Birikimi
Şirketler açısından dijital sermaye, artık sadece bir destek unsuru değil, stratejik bir üretim faktörüdür. Kurum içi dijital dönüşüm yatırımları; bulut bilişim, büyük veri analitiği, siber güvenlik sistemleri ve yapay zekâ uygulamalarıyla şekilleniyor.
Ancak bu dönüşümün en kritik yönü, teknolojinin ötesinde organizasyonel kültürün dönüşümüdür. Dijital sermayeyi güçlendiren şirketler, öğrenen organizasyon modelini benimser; çalışanlarının dijital becerilerini sürekli günceller, veriye dayalı karar mekanizmaları oluşturur.
Türkiye’de son yıllarda artan start-up ekosistemi, bu dönüşümün somut göstergelerinden biri. Oyun yazılımı, fintech, sağlık teknolojileri ve yeşil dijital çözümler üreten girişimler, dijital sermayenin yeni yatırım alanları haline geliyor.
Dijital Sermayenin Sosyal Boyutu
Dijital sermaye yalnızca ekonomik bir kaynak değil, aynı zamanda toplumsal bir eşitsizlik unsuru haline de gelebiliyor. Dijital uçurum (digital divide) olarak bilinen bu durum, teknolojiye erişimi olanlarla olmayanlar arasındaki farkı derinleştiriyor.
Eğitim, gelir, yaş ve bölgesel farklılıklar, dijital sermaye dağılımını doğrudan etkiliyor. Kırsal bölgelerde internet altyapısının yetersizliği ya da düşük dijital okuryazarlık oranları, bireylerin ekonomik fırsatlara katılımını sınırlayabiliyor. Dolayısıyla dijital sermayenin adil paylaşımı, dijital adalet ve dijital kapsayıcılık politikalarıyla desteklenmeli.
Avrupa Birliği’nin “Dijital On Yıl” stratejisi ya da Birleşmiş Milletler ’in dijital kalkınma hedefleri, bu bağlamda örnek teşkil ediyor. Türkiye’de de e-devlet uygulamaları, dijital kamu hizmetleri ve teknoloji destekli sosyal projeler, dijital sermayenin toplumsal yönünü güçlendiren adımlar arasında yer alıyor.
Geleceğe Bakış: Dijital Egemenlik ve Ulusal Strateji
21.yüzyılın ikinci çeyreğine girerken, dijital sermaye artık ekonomik kalkınmanın ve ulusal egemenliğin belirleyici unsurlarından biri haline geliyor. Veri güvenliği, dijital altyapıların yerli üretimi, yapay zekâ etik standartları ve siber savunma kapasitesi, dijital sermaye stratejisinin temel bileşenleri olarak öne çıkıyor.
Dijital sermaye yatırımlarını güçlendiren ülkeler, yalnızca ekonomik büyüme değil, aynı zamanda teknolojik bağımsızlık da elde ediyor. Türkiye açısından bu hedef, “Milli Teknoloji Hamlesi” çerçevesinde giderek daha somut hale geliyor.
Sonuç: Dijital Çağın Sermayesi İnsan ve Bilgi
Dijital sermaye, yalnızca teknolojik araçların toplamı değildir; insanın bilgiyle kurduğu yeni ilişkinin ürünüdür. Yüksek hızlı internet ağlarından yapay zekâ sistemlerine kadar uzanan bu yeni sermaye türü, üretim biçimlerini dönüştürürken aynı zamanda bireyin dünyayı algılama biçimini de değiştiriyor.
Geleceğin güçlü ekonomileri, yalnızca sermaye birikimini değil, dijital bilinç birikimini de başarabilen ülkeler olacak. Bu nedenle dijital sermaye, artık bir tercih değil, ulusal bir zorunluluk haline gelmiştir.
ZAFER ÖZCİVAN
Ekonomist-Yazar
